วัดศรีชุมมีมณฑปเป็นประธานของวัด ภายในประดิษฐานพระพุทธรูปปางมารวิชัยองค์ใหญ่ นามว่า “พระอจนะ”
เหตุที่เชื่อกันว่าพระอจนะพูดได้นั้น มาจากเรื่องเล่าที่ว่าเมื่อครั้งที่สมเด็จพระนเรศวรมหาราชทรงยกทัพไปปราบเมืองสวรรคโลก ได้ทรงแวะพักที่วัดนี้ และได้ให้ทหารปีนขึ้นไปพูดเรียกขวัญและกำลังใจแก่เหล่าทหารอยู่ทางด้านหลังขององค์พระ ทำให้ทหารเชื่อว่าพระอจนะพูดได้ จึงเกิดความเลื่อมใสและรู้สึกฮึกเหิมที่จะต่อสู้ จนได้รับชัยชนะในที่สุด
วัดนี้ไม่ปรากฏประวัติการสร้างที่แน่ชัด แต่จากหลักฐานระบุว่ามีการบูรณะครั้งใหญ่ในสมัยพระมหาธรรมราชาที่ 1 (พระยาลิไท) และได้รับการดูแลเรื่อยมา จนกระทั่งถูกทิ้งร้างในสมัยอยุธยาตอนปลาย
ในสมัยรัชกาลที่ 9 ได้มีโครงการบูรณปฏิสังขรณ์วัดขึ้นใน พ.ศ.2495 โดยเริ่มจากการบูรณะพระอจนะ ตามด้วยส่วนอื่นๆ ของวัด จนเป็นอย่างที่เราเห็นในปัจจุบัน
ในศิลาจารึกหลักที่ 1 ตอนหนึ่งระบุว่า “…เบื้องตีนนอนเมืองสุโขทัยนี้ มีตลาดปสาน มีพระอจนะ มีปราสาท…”
จึงสันนิษฐานกันว่า “พระอจนะ” ที่กล่าวในศิลาจารึกหลักที่ 1 ก็คือ พระอจนะที่ประดิษฐานอยู่ภายในวัดศรีชุม ทางตอนเหนือของเมืองสุโขทัยนี่เอง
พระอจนะ เป็นพระพุทธรูปปูนปั้นปางมารวิชัย ศิลปะสุโขทัย หน้าตักกว้าง 11.30 เมตร สูง 15 เมตร
คำว่า “อจนะ” มาจากคำในภาษาบาลีว่า “อจละ” ซึ่งแปลว่า “ผู้ไม่หวั่นไหว มั่นคง” หรือ “ผู้ที่ควรแก่การเคารพกราบไหว้”
ภายในมณฑปหลังนี้ มีอุโมงค์เป็นทางเดินขึ้นไปสู่ด้านบน ซึ่งสามารถขึ้นไปยังบริเวณด้านหลังพระเศียรของพระอจนะได้ จุดนี้เองที่เป็นที่มาของตำนานพระพูดได้แห่งเมืองพระร่วง
แต่ปัจจุบันกรมศิลปากรได้ปิดทางเข้าอุโมงค์นี้ ด้วยเหตุผลของความปลอดภัย
อัตราค่าเข้าชม
ชาวไทย 20 บาท ชาวต่างชาติ 100 บาท
ค่าธรรมเนียมยานพาหนะ
รถยนต์ 50 บาท
รถจักรยานยนต์ 20 บาท
รถจักรยาน 10 บาท
วัดศรีชุม
ที่ตั้ง อุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัย ต.เมืองเก่า อ.เมือง จ.สุโขทัย
เปิดทุกวัน ตั้งแต่ 06.00-18.00 น.
