1. บ้านวงศ์บุรี
บ้านวงศ์บุรี หรือ คุ้มวงศ์บุรี สร้างเมื่อ พ.ศ.2440 ตามดำริของแม่เจ้าบัวถา มหายศปัญญา ชายาองค์แรกในเจ้าหลวงพิริยเทพวงศ์ เจ้าผู้ครองนครแพร่องค์สุดท้าย เพื่อมอบให้เป็นของกำนัลในการเสกสมรสระหว่างเจ้าสุนันตา ธิดาพระยาบุรีรัตน์ (น้อยหนู มหายศปัญญา) บุตรีบุญธรรมของท่าน และหลวงพงษ์พิบูลย์ (เจ้าพรหม วงศ์พระถาง)
บ้านวงศ์บุรีมีลักษณะเป็นเรือนปั้นหยาแบบประยุกต์ทรงยุโรป ตกแต่งลวดลายฉลุตามส่วนต่างๆ ของบ้าน เช่นที่หน้าจั่ว ชายคา ระเบียง ช่องลม หน้าต่าง และประตู ที่ซุ้มประตูด้านหน้า (ด้านถนนคำลือ) ประดับปูนปั้นรูปแพะ เป็นตัวแทนของหลวงพงษ์พิบูลย์และแม่เจ้าสุนันตาซึ่งเกิดในปีแพะ ภายในจัดแสดงข้าวของเครื่องใช้เก่าแก่ของตระกูลที่ตกทอดกันมาหลายชั่วอายุคน
พิกัด : https://goo.gl/maps/Es9iuqr8TT62
2. คุ้มเจ้าหลวง
คุ้มเจ้าหลวงเมืองแพร่ เป็นที่ประทับของเจ้าหลวงพิริยเทพวงศ์ เจ้าผู้ครองนครแพร่องค์สุดท้าย เป็นสถาปัตยกรรมแบบไทยผสมยุโรป หลังคามุงไม้แป้นเกล็ด มีมุขยื่นออกมาทางด้านหน้า หน้าจั่วและชายคาประดับด้วยไม้ฉลุลวดลายงดงาม ตัวอาคารสร้างด้วยอิฐถือปูน ไม่มีการลงเสาเข็ม แต่ใช้ท่อนซุงรองรับฐานเสาทั้งหลังแบบโบราณ อาคารสูงจากพื้นดินประมาณ 2 เมตร ใต้ถุนอาคารเคยใช้เป็นที่คุมขังนักโทษ ปัจจุบันเรายังเห็นโครงสร้างต่างๆ ของที่คุมขัง และมีการเจาะพื้นสำหรับให้อาหารนักโทษอีกด้วย
พิกัด : https://goo.gl/maps/RLkRBTFZFRP2
3. บ้านวงศ์พระถาง
บ้านวงศ์พระถางเป็นของเจ้าเสาร์ วงศ์พระถาง น้องชายของหลวงพงษ์พิบูลย์ (บุตรเขยของแม่เจ้าบัวถา มหายศปัญญา) เจ้าของบ้านวงศ์บุรี โดยสร้างตามแบบบ้านวงศ์บุรีแต่ดัดแปลงให้มีขนาดเล็กลง แล้วเสร็จในราว พ.ศ.2467 และเป็นบ้านเจ้านายหลังสุดท้ายในจังหวัดแพร่ที่สร้างแบบเรือนขนมปังขิง ปัจจุบันบ้านหลังนี้ยังเป็นที่อยู่อาศัยของลูกหลานและได้รับการดูแลเป็นอย่างดี
พิกัด : https://goo.gl/maps/jj3ZjGj5VcR2
4. บ้านขัติยะวรา
เป็นบ้านของเจ้าน้อยโข้ และเจ้าอ่อน ขัติยะวรา ผู้สืบเชื้อสายมาจากอดีตเจ้าผู้ครองนครแพร่ สันนิษฐานว่าสร้างขึ้นราว พ.ศ.2466 เป็นอาคารชั้นเดียวใต้ถุนสูง ลักษณะแบบเรือนขนมปังขิง ตกแต่งด้วยลายฉลุที่เชิงชาย หน้าจั่ว และกรอบประตูอย่างสวยงาม
พิกัด : https://goo.gl/maps/kLh1L8JXdmN2
6. บ้านเจ้าหนานไชยวงศ์
พระยาบุรีรัตน์ (เจ้าน้อยหนู มหายศปัญญา) เป็นผู้สร้างบ้านหลังนี้ขึ้นราว พ.ศ.2450 เพื่อเป็นเรือนหอให้ธิดาของท่านคือ แม่เจ้าสุธรรมา กับพ่อเจ้าหนานไชยวงศ์ เป็นบ้านไม้โบราณฉลุลายแบบขนมปังขิง สันนิษฐานว่าใช้ช่างชุดเดียวกับบ้านวงศ์บุรี ตัวบ้านทาสีไข่ไก่ขลิบแดง ด้านในไม่ทาสีเพื่อให้เห็นเนื้อไม้ ที่พิเศษคือบ้านหลังนี้มีห้องน้ำอยู่ภายในตัวบ้านมาแต่เดิม ปัจจุบันยังคงเป็นที่อยู่อาศัยของทายาท และมีโครงการจะสร้างเป็นพิพิธภัณฑ์ในอนาคต
พิกัด : https://goo.gl/maps/irhrXZvgEs52
7. คุ้มวิชัยราชา
คุ้มวิชัยราชา หรือ คุ้มเจ้าโว้ง สร้างราว พ.ศ.2434-2438 โดยพระวิชัยราชา (เจ้าหนานขัติ แสนศิริพันธุ์) มีเรื่องเล่าว่าเมื่อคราวเกิดเหตุการณ์เงี้ยวปล้นเมืองแพร่ ท่านได้ให้การช่วยเหลือข้าราชการที่ถูกพวกเงี้ยวตามล่า โดยพาขึ้นไปหลบซ่อนบนเพดานคุ้มอยู่หลายวันจนปลอดภัย จึงได้รับพระราชทานบรรดาศักดิ์เป็น “พระวิชัยราชา”
คุ้มวิชัยราชาเป็นเรือนไม้สัก 2 ชั้น หลังคาทรงมะนิลามุงด้วยไม้แป้นเกล็ด ตัวบ้านทาสีครีมและเขียว มีการประดับส่วนต่างๆ ของบ้านด้วยลายฉลุงดงามอ่อนช้อย แบบเรือนขนมปังขิง หลังจากที่ถูกทิ้งร้างมาเป็นเวลานาน ปัจจุบันบ้านหลังนี่ได้รับการบูรณะซ่อมแซมจนอยู่ในสภาพดี
พิกัด : https://goo.gl/maps/irhrXZvgEs52
